Okul Yöneticilerinin Karar Alma Süreçlerinde Yapay Zekânın Rolü ve Etkileri*

Özet

Eğitim yönetiminde dijitalleşmenin artmasıyla birlikte Yapay Zekâ (YZ) tabanlı araçların karar destek süreçlerine entegrasyonu önem kazanmıştır. Ancak YZ’nin yönetsel kararlarda kullanımına dair veri eksikliği dikkat çekmektedir. Bu bağlamda araştırma, İstanbul’da Millî Eğitim Bakanlığı’na bağlı devlet ve özel okullarda görev yapan 18 okul yöneticisiyle gerçekleştirilmiştir. Araştırmada, okul yöneticilerinin yapay zekâ teknolojilerine ilişkin deneyim ve anlamlandırmalarını derinlemesine ortaya koymak amacıyla nitel araştırma desenlerinden biri olan fenomenolojik desen kullanılmıştır. Veriler, yarı yapılandırılmış görüşmeler yoluyla toplanmış olup çalışma grubu, katılımcıların önerisiyle genişletilen kartopu örnekleme ve maksimumum örnekleme yöntemleriyle oluşturulmuştur. Katılımcıların cinsiyet, yaş, görev süresi ve unvan gibi değişkenlerine dikkat edilerek çeşitlilik sağlanmıştır. Elde edilen veriler tematik analiz yöntemiyle çözümlenmiştir. Araştırma bulguları, okul yöneticilerinin YZ teknolojilerini, öğrenci takibi ve performans analizi, operasyonel süreçlerin hızlandırılması ve stratejik planlama desteği olmak üzere ağırlıklı olarak üç temel karar alanında kullandıklarını ortaya koymuştur: YZ, bu alanlarda yöneticilere karar süreçlerinde zaman tasarrufu ve veri temelli öngörüler sağlama açısından önemli katkılar sunmaktadır. Yöneticiler, YZ’nin karar alma süreçlerine destekleyici bir rol oynadığını belirtmiş; özellikle karmaşık verilerin analizinde sistematik bir avantaj sunduğunu ifade etmiştir. Bununla birlikte sistemsel yetersizlik, teknik altyapı eksikliği ve veri güvenliğine ilişkin kaygılar, YZ kullanımını sınırlayan temel etkenler arasında yer almaktadır. Ayrıca YZ sistemlerinin duygusal değerlendirme ve bağlamsal yorumlama kapasitesindeki yetersizlikler, yöneticiler tarafından önemli bir sınırlılık olarak dile getirilmiştir. Katılımcılar, mesleki yeterlilik eksikliği, teknik eğitim ve rehberlik yetersizliği gibi faktörlerin YZ teknolojilerinin etkin kullanımını engellediğini; yaş ve teknoloji alışkanlıklarına bağlı direnç gibi bireysel faktörlerin de süreci olumsuz etkilediğini belirtmiştir. Araştırma bulguları, okul yöneticilerinin yapay zekâ temelli karar mekanizmalarına yönelik tutum, deneyim ve karşılaştıkları zorlukları ortaya koyarak alan yazındaki önemli bir boşluğu doldurmayı hedeflemiştir. Çalışma sonunda dijital çağın gerektirdiği yönetsel yetkinliklerin geliştirilmesine ve YZ teknolojilerinin daha etkili ve etik biçimde kullanılmasına yönelik politika ve uygulamalara yönelik önerilere yer verilmiştir.